ÇATALAN İÇME SUYU PROJESİ

PROJE HAKKINDA GENEL BİLGİ

Adana kentinin içme ve kullanma suyu ihtiyacı 2002 yılına kadar yeraltı suyundan temin edilmiştir. Nüfus artışı, yeraltı suyunun kalitesinin bozulması ve kuyulardan pompaj yoluyla çıkarılan suyun enerji maliyetinin çok yüksek olması, enerji kesintileri nedeniyle sürekli su sağlanamaması, su ihtiyacının yüzey suyundan karşılanmasını zorunlu hale getirmiştir. DSİ Genel Müdürlüğü ile de görüş birliğine varılarak Adana’nın su ihtiyacının Çatalan Barajı’ndan karşılanmasına karar verilmiştir.

Projenin Sağlayacağı Faydalar:

• Adanalı kesintisiz şekilde, sağlıklı, kaliteli, TSE 266 ve dünya standartlarında içme kullanma suyuna kavuşacaktır.
• Şehir nüfusunun % 60’ına su cazibe ile ulaşacaktır. Dolayısıyla su maliyeti düşecektir.
• Şebekeye, yeterli ve düzenli sabit basınç ile içme suyu verilecektir.
• Şehrin büyük kısmındaki apartmanlarda kullanılan su depolarına, hidroforlara, pompalara gerek kalmayacaktır.
• Mevcut pompajlı kuyu suyu sistemi devre dışı kalarak, bu sisteme ait işletme ve bakım giderlerinden tasarruf sağlanacaktır.
• Mevcut sistemdeki şebekenin işletilmesinde, gece ve gündüz tüketiminden ve basınç değişikliğinden kaynaklanan arızalar önlenecektir.
• Şebekenin düzenli işletilmesi ve sürekli su temini ile su kalitesi artacaktır.
• Proje, 2040 yılında ulaşılması tahmin edilen 4 milyon nüfusa ve 1.000.000 m3/gün kapasiteye sahip olacak şekilde 3 aşamalı olarak planlanmıştır. Projenin 1.inci ve 2.inci aşamaları tamamlanmıştır.

Projenin 1.inci aşaması kapsamında;

• Çatalan Baraj Gölü’nde 1.500.000 m3/gün kapasiteli Su Alma Yapısı,
• Planlanan 1,000,000 m3/gün kapasiteli İçme suyu Arıtma Tesisinin, 250.000 m3/gün kapasiteli 1. Aşaması,
• Toplam uzunluğu yaklaşık 35 km olan Æ2200m-Æ1800 mm çapında İsale hattı,
• Toplam uzunluğu 8,5 km olan 3,5 m çapında iletim tünelleri,
• Seyhan Baraj Gölü üzerinde, Seyhan Bölgesi için 1375 m Yüreğir Bölgesi için 825 m köprülü isale hattı geçişi,
• 89.500 m3 toplam hacimli 12 adet su deposu,
• 8 Adet Pompa istasyonu,
• Yaklaşık 55 km. uzunluğundaki şehir içi ana dağıtım şebekesi inşaatları,
• Üç ayrı kontrol merkezinden oluşan Merkezi Kontrol Sistemi, bulunmaktadır.

Projenin 2.inci aşaması kapsamında;

* 250000 m3 /gün kapasiteye sahip İçme suyu Arıtma Tesisi bulunmaktadır.

1.Su Alma Yapısı

Çatalan Su Temin Sistemi’nin kaynağı, toplama havzası alanı 15.387 km², maksimum seviyede göl yüzey alanı 85,5 km², hacmi 2,2 milyar m³ olan Çatalan Baraj Gölü’dür. Gölün maksimım su seviyesi 126 m, minimum su seviyesi 115 m' dir. Su, Çatalan Barajı’nın sağ tarafında yer alan tünel kesitli ve 12 m³/sn (1.000.000 m³/gün) kapasiteli su alma yapısı ile alınmaktadır. Hamsu tesise, 2 adet ? 2200 mm, 1.174,09 m çelik gömlekli betonarme borularla gelmektedir. Su alma yapısı ve buna bağlı tünel ve isale hatları projenin nihai hedefi olan 3. aşamaya cevap verebilecek kapasitedir.
Mevsim şartlarına göre hamsu tesise 115m ve 90,3m kotlarından alınabilmektedir böylece yaz aylarında Adana’ya soğuk su içme imkanı sağlanmaktadır.

2.İçmesuyu Arıtma Tesisi

İçmesuyu arıtma tesisinin kapasitesi 1. aşamada 250.00 m³/gün ve II. aşamada 250.000 m³/gün yapılarak toplam 500.000 m³/gün ‘e çıkarılmıştır. İki arıtma tesisi bir birinin benzeri olup bazı yapıları ortaktır.

Tesisin Yeri

İçmesuyu Arıtma Tesisi, Sadık Ali Köyü yakınında, Çatalan Baraj Gölü’nün 1,2 km güneyinde yer almaktadır. 3. aşamada tamamlanması planlanan tesisde dahil istimlak edilmiş alan 413.329 m2’dır.

Genel Tesis Bilgisi

İçmesuyu Arıtma Tesisi Çatalan Baraj Gölü hamsu karakteristikleri dikkate alınarak Avrupa ve TSE standartlarına uygun içmesuyu temin etmek amacıyla maksimum 550.000 m3/gün, minimum 160.000 m3/gün kapasiteye göre tasarlanmıştır.

Arıtma prosesi aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır:

• Ön-klorlama
• Hızlı Karıştırma
• Yumaklaştırma
• Durultma
• Filtreleme
• PH ayarlama
• Son Klorlama
• Arıtılmış Su Depolama
• Geri Yıkama Suyu Bertarafı
• Çamur Bertarafı ve Uzaklaştırılması

İçmesuyu Arıtma Tesisi Proses Akış Şeması

TESİS ÜNİTELERİNİN TANITIMI

Giriş Yapısı

Herbiri 500.000 m³/gün kapasiteye sahip iki hazneden oluşmkatadır. Giriş yapısına gelen her bir hattın üzerinde debimetre ve regülasyon vanası mevcuttur. Bu vanalara merkezi kontrol odasındaki bilgisayarlar ile kontrol ve kumanda edilmektedir. Debi, pH, bulanıklık, çözünmüş oksijen, iletkenlik, organik madde ve ısı verileri giriş yapısında ölçülmektedir. Ayrıca ön klorlama yapılmaktadır. Ön klorlamanın amacı; dezenfeksiyonu sağlamak Demir, Mangan ve Organik maddelerin oksitlenmesi, koagülasyon verimini arttırmak, tesis yapılarında yosunlaşmanın önlenmesi, filtre kumundaki yapışkan organizmaları parçalamaktır. Ön klorlama dozajı max: 10 mg /lt., min: 2,5 mg/lt.’dir.

Dağıtım/Hızlı Karıştırma Yapısı

Giriş yapısından su 1600 mm’ lik çelik borular vasıtasıyla dağıtım yapılarına gelmektedir. Tesiste 4 adet dağıtım yapısı mevcuttur. Bu ünite girişinde suda bulunan kolloidal organik ve inorganik kirliliklerin giderilmesi için koagülant (pıhtılaştırıcı) olarak demir III klorür enjeksiyonu yapılmaktadır.Her bir dağıtım yapısı 4 adet çökeltim havuzunu beslemektedir. Her yapıda da 4 adet hızlı karıştırma odası bulunmakta olup, buralarda dozlanan kimyasal maddenin 1,2 dakika sürede homojen karışımı sağlanmaktadır.

Yumaklaştırıcı (yavaş karıştırıcı) /Durultucular

Hızlı karıştırma işleminden sonra su, 1000 mm’ lik çelik borularla durultucu havuzlarına alınır. Hat üzerinde yumaklaştırmayı sağlamak üzere polielektrolit enjeksiyonu yapılır. Tesiste 4’lü gruplar halinde 16 adet yumaklaştırıcı/durultucular mevcuttur. Bu yapılar büyük dairesel yapıda olup, iki kısımdan oluşur.

A) Yumaklaştırma: Durultucunun merkezindeki küçük dairesel yapıdır. Burada FeCl3 ve polielektrolit dozlanmış su 20 dakika karıştırılarak yumaklaşma sağlanır.

B) Çökeltme: Su yavaş karıştırma yapısından çökeltme bölümüne geçer ve 3,5 saat burada bekler. Kirlilikler, yoğunluk farkı ve yerçekimi etkisiyle dibe çöker. Çökelen yumakların meydana getirdiği çamur, durultucuların dibini tarayan sıyırıcı köprü ile altta merkezde yer alan çamur haznesine dolar. Buradan pompalar ile çamur yoğunlaştırıcıya pompalanır. Durulmuş su ise savaklanarak cazibe ile ana toplama alanına buradan da cazibe ile filtre ünitesine gelmektedir.

Hızlı Kum Filtreleri

Durultucu havuzlarında tutulamayan ve çökelme ile sudan uzaklaştırılamayan küçük dane çaplı organik ve inorganik kirleticiler filtrelerde tutularak sudan uzaklaştırılır. Filtreler çift ortamlı, hızlı, cazibe ile aşağıya doğru akışlı filtrelerdir. Tek yataklı tiptendir. Tesiste 36 adet 60 m2 alana sahip filtre bulunmaktadır. Filtreleme hızı ortalama debide 10 m/ h dir. Filtre yatağı katmanlı olup 425 mm çakıl, 800 mm kum ve 800 mm antrasitten oluşmaktadır. Filtre tabanında M-bloklar bulunmaktadır. Filtre yatağından ve M-bloklardan süzülen su, kirletici maddelerden arındırılmış olarak alttaki direnaj kanallarında toplanarak yıkama suyu tankına gönderilir. Filtrelerde belli bir süzme süresinden sonra tutukları küçük parçacıklar nedeniyle akış zamanla azalmaktadır. Bu direnç nedeniyle akımdaki azalmaya yük kaybı denilmektedir. Her bir filtre üzerine yerleştirilmiş yük kaybı ölçerde sınır değere ulaştığında filtre yatağının yıkanması gerekmektedir. Filtrelerin yıkama işlemi otomotik olarak gerçekleşmektedir. Bir filtre için kullanılan yıkama suyu ortalama 400 m3 tür.

Yıkama Suyu Tutma Tankı

Filtrelenmiş su temas tankına geçmeden önce cazibe ile yıkama suyu tutma tankına gönderilir. Bunun amacı tesiste sürekli olarak geri yıkama amaçlı su tutmaktır. Tankın kapasitesi 3-4 filtrenin yıkanmasına olanak vermektedir. Hava-su olmak üzere iki aşamada yapılan geri yıkama için günde filtrelenen suyun %1 ila %2,5’i yıkama suyu olarak kullanılmaktadır. Tanklar; 19,46x12,1x5,1m boyutlarında, 2 adettir.

Filtrelerin yıkanması neticesinde filtrelerden savaklanan geri yıkama suyu ile çamur yoğunlaştırıcıdan gelen bulanık su, yıkama suyu geri kazanma tankına gönderilir. Burada kirli su, çökebilen katıların cazibe ile çökelmesine imkan vermek üzere bir süre tankta tutulur. Çökelen su (üstte kalan) ise giriş yapısına geri gönderilir. Tanklar; 16x7,85x4,65m boyutlarında 4 adettir.

PH Ayarlama Ünitesi

Gerektiğinde suyun PH sını istenilen değere getirmek için sistemimiz mevcuttur. Bu işlem, su temas tankına alınmadan önce yapılmaktadır. Sodyum hidroksit kullanılmaktadır.

Klor Temas ve Arıtılmış Su Tankı

Yıkama suyu tutma tankının çıkış deşarj borularında Klor dozlaması otomatik olarak yapılır. Su 36,5x30x5 mboyutlarında labirent yapıda 2 gözden yapılır klor temas tankına gelir. Klor temas süresi ortalama 30 dakikadır. Bu sürenin sonunda su 24 000 m3 kapasiteli 80x30x5m boyutlarındaki 2 temiz su tankında depolanır. Buradan isale hatlarına gönderilir.

Çamur Yoğunlaştırma Tankı

Durultucu havuzlarında meydana gelen çamurlar ile filtrelerin geri yıkanması sonunda oluşan çamurlar 14 m çaplı 600 m3 hacimli 2 adet mekanik sıyırıcılı yogunlaşma tankına alınarak çamur yoğunluklarının %2 olması sağlanır. Üstte kalan su savaklanarak giriş yapısına, yoğunlaşan çamur cazibe ile filtre pres binasına iletilmekte ve fitre presi çamur pompalarına dağıtılmaktadır.

Filtre Pres Binası (Çamur Susuzlaştırma Ünitesi)

Filtre pres binası içinde yer alan 3 adet filtre bantını, 3 adet susuzlaştırma hattını ve yoğunlaştırılmış çamur pompalarını içeren sistem ile yoğunlaştırılmış çamurun suyu alınarak % 25 kuru katı içerikli çamur kekleri elde edilir. Susuzlaştırma verimini arttırmak için çamura anyonik/katyonik polielektrolit dozlaması yapılır. Susuzlaştırılmış çamur iletici bant ile bina dışına taşınarak konteynerlere boşaltılır buradan da kamyonlarla Sofulu mevkindeki dolgu alanına götürülür. Çamur miktarına bağlı olarak çıkan su 500-600 m³/gün’dür. Bu miktar tesise giren suyun sadece %0,2’sidir. Bu su, acil taşkın yapısına gönderilmekte veya sulamada kullanılmaktadır. Her bir filtre pres kapasitesi 14m3 /h dir.

Kimya Binası

Koagülant olarak kullanılan demir (III) klorür, Sodyum hidroksit ile demir (III) klorür malzemesine yardımcı pıhtılaştırıcı madde olarak kullanılan polielektrotlitin depolandığı ve hazırlandığı ünitedir. İçerisinde kimyasal madde depoları, hazırlama üniteleri, dozlama pompaları bulunmaktadır.

Klor Binası

Klor binası, bir klorinatör odası, bir kontrol odası, bir buster pompa odası, klor varilleri deposu, klor nötralizasyon ünitesi, yedek parça odası, tuvalet ve duş ihtiva etmektedir.

Klorinatör odası, klorinatörleri ve diğer ilgili ekipmanı barındırmaktadır. Kontrol odasında ise elektrik panosu, kontrol panoları ve personelin emniyet malzemeleri bulunmaktadır. Varil deposu gaz geçirmez olup boş ve dolu klor varillerini, otomatik varil değiştirme cihazını, kantarı ve kren sistemini ihtiva etmektedir.

Klor binasında 8 adeti ön klorlama ve 4 adeti nihai klorlama için olmak üzere 12 adet 20 kg/saat kapasiteli klorinatörler mevcuttur. Klor 1000 kg’lik variller içinde temin edilir. 8 adet yedekte beklerken diğer 8 varilin bir seti paralel olarak klor sistemine bağlıdır. Tüplerden alınan sıvı klor, evaporatörlerde gaz haline dönüştürülür ve klorinatörlere yönlendirilir buradan da sisteme verilir.Sızıntı veya hasar olduğunda klorinatör odasında ve varil deposundaki anormal klor konsantrasyonunu tespit edecek dedektörler mevcuttur. Kaçak olması durumunda dedektörler Nötralizasyon ünitesini otomatik olarak devreye alır ve klor gazı burada tamamen zararsız hale getirilir.

İSALE HATLARI, İLETİM TÜNELLERİ VE DİĞER YAPILAR

Çatalan su temin sistemi kapsamında toplam 23.310,13 m. isale hattı, toplam 2.198 m. köprü ile Göl geçişi ve toplam 8.599,93 m. tünel inşaa edilmiş ve devreye alınmıştır. Su alma yapısı- Arıtma tesisi arasında bulunan iletim tüneli ve isale hattı 1.000.000 m3/gün kapasitelidir. Arıtma ve Ana su depoları arasında inşa edilmiş ve devreye alınmış olan isale hatları 500.000 m3/gün kapasiteli, iletim tünelleri ise 1.000.000 m3/gün kapasitelidir.

SU DEPOLARI

Çatalan su temin sistemi kapsamında 6’sı Seyhan Bölgesinde ve 4’ü Yüreğir Bölgesinde olmak üzere farklı basınç bölgelerine hizmet veren toplam 65.500 m³ kapasiteli 10 adet su deposu inşa edilmiş ve hizmete alınmıştır. Arıtma tesisinden isale hatları ve iletim tünelleri ile DIA deposuna ve DIB deposuna iletilen suyun bir kısmı bu depolardan DIIA ve DIIB depolarına, DIIA ve DIIB depolarına pompalanan suyun bir kısmı DIIIA3, DIIIA2 ve DIIIB depolarına, DIIIA2 ve DIIIB depolarına pompalanan suyun bir kısmı ise DIVA, DVA ve DIVB depolarına pompalanmaktadır. DIIIA3, DIVA, DVA ve DIVB depoları hariç diğer depolar kendi basınç bölgeleri ile kendi üst bölgesindeki depoyu beslemektedir.

Pompa istasyonları ve pompaj(terfi)hatları

Suyun daha yüksek kotlardaki depolara iletilmesi için 5’ü Seyhan’da 3’ü Yüreğir bölgesinde olmak üzere 8 adet pompa istasyonu ve buster pompa istasyonları ile CTP pompaj hatları inşa edilmiştir. Pompaların yerleşimi ve sayıları, ilgili deponun depolama ve temin talebine ve hizmet vereceği basınç bölgesine göre belirlenmiştir.

Su, pompa istasyonlarından ilgili depolara CTP borulu pompaj hatları ile aktarılmaktadır. Æ 300 mm –1200 mm arasındaki çaplara sahip pompaj hatlarının toplam uzunluğu 10.220 m’dir.

SCADA SİSTEMİ

Arıtma tesisi ve depolar arasında telsizle, arıtma tesisinde fiber optik yöntemle kontrolü ve veri almayı sağlayan bir SCADA Sistemi kurulmuştur. Tüm sistemin kontrolü İdari Bina içinde yer alan SCADA odasından yürütülmektedir. Dağıtım odalarından durultuculara debi girişleri, filtre geri yıkamaları, çamur tahliye üniteleri ve çamur susuzlaştırma ünitelerinde seviye ya da akış kontrolü SCADA’dan yapılmaktadır. Klor, demirklorür ve polielektrolit gibi kimyasalların dozlanması da SCADA’dan seviye ve akış ayar değerleri ile merkezi kontrolle yapılmaktadır. Tesis online analizörler ile sürekli takip edilmekte, ham suyun özellikleri ve miktarı ile tüm dozlamalar otomatik olarak yapılabilmektedir.

Arıtılmış su, çıkış yapısı regülasyon vanası, depolardaki seviye ölçerler ve depo giriş vanaları ile otomatik olarak dağıtılmaktadır. Bu dolaylı olarak; arıtma tesisi giriş vanasının depo seviye ölçerleri ile bütün olarak çalışması anlamına gelmektedir. Depolar birbirleri ile ve her bir depo grubu da arıtma tesisi merkezi kontrol ünitesi ile on-line data iletişimine sahiptir. Batı depo grubu merkezi kontrolü PSIIA ve doğu depo grubu merkezi kontrolü PSIIB’den yapılmaktadır. Bu lokal merkezler arıtma tesisi merkezi kontrol odası ile sürekli iletişim halinde çalışmaktadır. Arıtma tesisi girişinden çıkışına kadar tesis içerisindeki tüm enstrümanların ölçtüğü değerler, akışlar, seviyeler, kimyasal dozlamaları, filtre geri yıkamaları, çıkış su miktarı, depoların seviyeleri, çalışan pompalar, arızalar v.s. SCADA sisteminde sürekli olarak silinemez formda kaydedilmekte, bu kayıtlar belli zaman aralıklarında arşivlenerek muhafaza edilmekte ve böylece proje komple bir bütün olarak kontrol ve takip edilmektedir.

DVA Su Deposu; TEDAŞ’ a ait 31,500 kV enerji nakil hattından beslenmektedir. Bina tipi 1 Adet 100 kVA/0,4 KV trafo bulunmaktadır. Pompaj hattı olmadığından dizel jeneratör bulunmamaktadır.

İÇME KULLANMA SUYU KALİTESİ

İçme kullanma suyu kalite kontrol çalışmaları Çatalan İçmesuyu Arıtma Tesisi Laboratuvarında yetkili elemanlarca yürütülmektedir. Laboratuvarımızda ; fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik su kalite parametre analizleri ve değerlendirmeleri yapılmaktadır. Kimya ve mikrobiyoloji olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Çatalan Baraj gölünden alınan ham su abonelere ulaşıncaya kadar izlenmektedir. Hamsudan, tesis ünitelerinden, arıtılmış sudan, ana depolardan, şebekeden gerekli periyodlarda; saatlik, günlük, haftalık, aylık olarak numuneleler alınarak analizi yapılmakta sonuçlara göre arıtma tesisinin işleyişi değerlendirilmektedir. Laboratuvarımızda 45 adet su kalite parametresinin analizi yapılmaktadır. Periyodik olarak da Üniversite, Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü ve TÜBİTAK gibi yetkili kurumlarda içme ve kullanma suyumuzun analizi yaptırılmaktadır. Suyumuz ; TSE 266, Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO), Avrupa Birliği ve İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik standart değerlerine uygun, sağlıklı, kaliteli içme ve kullanma suyudur.

DEZENFEKSİYON BİRİMİ

İçme Suyu Arıtma Tesisi’ ne bağlı Dezenfeksiyon Birimi tarafından Çatalan suyu verilmeyen mahallelerde klorlanan toplam nokta sayısı 501, toplam nüfus ise 474.583 kişidir. 501 noktanın 485’ i sıvı, 12’ si tablet, 4 tanesi ise gaz klor ile klorlanmaktadır.

İçme ve kullanma suyumuzun aylık kalite raporu kurumumuz Web sayfasında yayınlanmaktadır.